Waar Thomas Matthew Crooks past tussen massamoordenaars, moordenaars en schutters

Miljoenen Amerikanen haastten zich om in te slaan, en onder de kopers van wapens in 2013, zo zouden onderzoekers later ontdekken, was een man in westelijk Pennsylvania wiens zoon ook op de basisschool zat. Hij kocht een AR-stijl geweer dat 5,56 mm kogels afvuurde.

Tien jaar later hing zijn zoon – eveneens geïsoleerd, getraumatiseerd en 20 jaar oud – datzelfde geweer op zijn schouder op een schuin dak in Butler, Pennsylvania, en volgens de autoriteiten schoot hij er acht keer mee in een poging om voormalig president Donald Trump te vermoorden.

Thomas Matthew Crooks, enkele seconden later doodgeschoten, blijft raadselachtig. Een geregistreerde Republikein die ooit een donatie van $ 15 aan een progressieve groep had gedaan, was volgens mensen die hem kenden niet openlijk politiek of ideologisch. Hij deed het goed op school, trok weinig aandacht in zijn middenklassebuurt Bethel Park. Hij liet geen significante online aanwezigheid of manifest achter waarin zijn motivatie werd uiteengezet. Waarom hij de trekker overhaalde, weten onderzoekers nog steeds niet of moeten ze in ieder geval nog publiekelijk zeggen.

Waar hij past in de steeds groter wordende catalogus van beruchte Volgens experts en historici kan het jaren duren om Amerikaanse schutters te begrijpen. Hij is moeilijk te categoriseren, deels omdat zijn nog steeds evoluerende portret het profiel oproept van een massamoordenaar, waarvan hij er minstens één heeft onderzocht. Maar Crooks was niet een massamoordenaar, maar volgens sommige historici was hij de jongste persoon die ooit een poging deed om een ​​huidige of voormalige president om het leven te brengen.

Het is belangrijk dat onderzoekers begrijpen wat de aanleiding is voor een moord, maar in dit geval is dat essentieel, juist op dit moment, nu sommigen vrezen dat de politieke verdeeldheid in het land tot meer bloedvergieten kan leiden, aldus Jeffrey A. Engel, oprichter van het Center for Presidential History aan de Southern Methodist University.

“Als dit een individu is die een schoolschutter was, verstoord en boos, en dit als een manier zag om uit te halen, dan is dat een vreselijk, vreselijk sociaal probleem waar we mee te maken hebben, maar het is geen kwestie van onze democratie,” zei Engel. “Het is belangrijk dat we weten of we ons zorgen moeten maken over politiek geweld, meer dan over welk ander geweld dan ook.”

Dertig jaar geleden begon de Amerikaanse geheime dienst met het analyseren van 83 daadwerkelijke of beoogde moordenaars die tussen 1949 en 1996 pleegden. Uiteindelijk werd een rapport gepubliceerd dat de politie moest helpen deze aanslagen beter te begrijpen en te voorkomen.

Aan het eind van het onderzoek kwamen de onderzoekers tot een harde conclusie: “Er zijn geen nauwkeurige — of bruikbare — beschrijvende, demografische of psychologische ‘profielen’ van Amerikaanse huurmoordenaars, aanvallers en bijna-dodelijke naderers.”

Crooks sluit aan bij enkele algemene trends in het rapport: 86 procent was man, 77 procent was blank, meer dan de helft was alleenstaand en drie op de vijf had geen kinderen. De meeste aanslagen waren gericht op presidenten, leden van het Congres of andere publieke figuren die door de Secret Service werden beschermd.

In andere opzichten was Crooks een uitzondering. Hij was jonger dan de overgrote meerderheid, waarvan er destijds maar weinig studenten waren. Slechts 30 procent gebruikte geweren of shotguns, en slechts één op de vier reisde naar een andere staat in hun staat, of één in de buurt, om hun doelwit te achtervolgen. Er is tot nu toe weinig bewijs dat Crooks een “geschiedenis van wrok of grieven jegens anderen” had, zoals 97 procent van de bestudeerde personen deed.

En dan zijn er nog de massamoordenaars die Crooks oproept. Tijdens een briefing met wetgevers deelden wetshandhavers dat Crooks onderzoek had gedaan naar Oxford High-schutter Ethan Crumbley en zijn moeder en vader. Eerder dit jaar werden James en Jennifer Crumbley de eerste ouders van een massamoordenaar die ooit is veroordeeld voor moord. In een razernij die in 2021 een einde maakte aan het leven van vier schoolgenoten, gebruikte Crumbley, net als Crooks, een vuurwapen dat door zijn vader was gekocht.

Crooks lijkt op verschillende voor de hand liggende manieren op de schutter van de Sandy Hook Elementary School, Adam Lanza. Naast hun leeftijd waren ze allebei mager en teruggetrokken, met beperkte sociale kringen. Ze groeiden allebei op in huizen vol met vuurwapens en hadden er duidelijk interesse in: Lanza, die marinier wilde worden, bestudeerde wapens en schoot ermee met zijn moeder op een schietbaan; Crooks, die, zo hebben onderzoekers en verslaggevers vernomen, lid was van een schietclub en stierf in een T-shirt met het logo van een populair YouTube-kanaal gewijd aan wapens, had auditie gedaan voor zijn middelbare schoolgeweerteam, maar haalde het niet omdat hij een slechte schutter was. Beide 20-jarigen vertoonden tekenen van toenemende nood — Crooks zocht op zijn telefoon naar een ernstige depressieve stoornis, werd wetgevers verteld — vóór hun gewelddadige daden. En ook Lanza pleegde zijn aanval met het semi-automatische geweer van een ouder.

Maar de overeenkomsten houden daar op, zegt Peter Langman, psycholoog en auteur van ‘Warning Signs: Identifying School Shooters Before They Strike’. Met primitieve explosieven apparaten in zijn auto, reisde Crooks naar een bijeenkomst op een uur van zijn huis en mikte op een 78-jarige voormalige president, schampte hem, doodde brandweerman Corey Comperatore en verwondde twee andere toeschouwers ernstig. In Newtown, Conn., doodde Lanza zijn moeder voordat hij terugkeerde naar een school waar hij ooit had gezeten en zes personeelsleden en 20 eerstejaars neerschoot.

Hun persoonlijke levens lopen ook uiteen. Wanneer Langman jonge schutters beoordeelt, ontdekt hij consequent dat ze tekortschoten op belangrijke ‘levensdomeinen’: opleiding, werk, intimiteit, familie en sociaal netwerk.

“Als je naar Lanza kijkt,” zei Langman, “hij faalde in feite op alle vijf die gebieden.”

Lanza, bij wie het syndroom van Asperger werd vastgesteld, had moeite met functioneren in de klas en ging in plaats daarvan in zijn tienerjaren naar huis om thuisonderwijs te volgen. Hij leed aan een obsessief-compulsieve stoornis en was bijzonder gevoelig voor licht en geluid. Hij stopte twee jaar voor de schietpartij met praten met zijn vader en communiceerde met zijn moeder, bij wie hij woonde, via e-mail. Hij was geobsedeerd door de dood en stelde een gedetailleerde spreadsheet samen van 400 mensen die verschillende gewelddadige handelingen hadden gepleegd.

Volgens Langman leek het erop dat Crooks op verschillende van die levensgebieden succes had.

Hij werkte in een verzorgingstehuis en, na zijn afstuderen aan het community college met een associate degree in engineering science, was hij van plan om dit najaar naar de Robert Morris University in Pittsburgh te gaan. Het is onduidelijk of hij een relatie had met zijn ouders, beiden erkende professionele counselors, of wat zijn relatie was met hen, maar hij woonde nog steeds bij hen. Mensen die hem kenden, zeiden dat hij, in ieder geval op de middelbare school, een kleine maar consistente vriendengroep had.

“Dit is niet het geval van iemand die in alles gefaald heeft en zich een verliezer voelt, een nobody, en het enige wat hij met zijn leven kan doen is in een vlaag van glorie ten onder gaan”, aldus Langman.

Toch, waarschuwde hij, is het nog vroeg in het onderzoek. Langman herinnerde zich de zaak van Omar Mateen, die 49 mensen doodde en 53 anderen verwondde in de Pulse-nachtclub in Florida. Een vluchtige blik op Mateen zou hebben gesuggereerd dat hij ook een relatief succesvol leven leidde. Hij had een vrouw en een kind en werkte als beveiliger.

“Mensen in zulke situaties zouden niet alles weg moeten gooien, omdat het te veel is om voor te leven, maar hij deed het wel”, zei Langman. “Als je dat ziet, moet je echt naar binnen kijken. Niet naar de buitenkant, maar naar de binnenkant.”

Die blik, zei Langman, verraadde een psychopaat.

Mateen zou zijn vrouw hebben geslagen, zo beweerde ze later, en hoewel hij wel een baan had, mislukte zijn ambitie om carrière te maken in de rechtshandhaving. Dat kwam deels door zijn obsessie met geweld.

Wie Crooks echt was, moet nog onthuld worden, maar dat betekent niet dat dat nooit zal gebeuren. Na de schietpartij op Sandy Hook concludeerden veel mensen dat Lanza geen online voetafdruk had achtergelaten.

“Het bleek helemaal niet waar te zijn,” zei Langman. “Hij heeft zijn sporen heel goed verdoezeld.”

Zo goed zelfs dat de zes uur aan audio die Lanza had opgenomen pas in 2021 op YouTube werd ontdekt, negen jaar na zijn dood.

Toch blijft het onbekend wat hem tot dit afschuwelijke geweld dreef.

Ondanks de publieke opinie zijn de motieven van moordenaars soms lastig te achterhalen.

“Wanneer de eerste kogelknal klinkt, gericht op een politieke figuur, is het voor ons vanzelfsprekend om aan te nemen, zelfs logisch, dat dit politiek gemotiveerd is”, aldus Engel, de presidentiële historicus.

Dat, voegde hij toe, is vaak niet het geval.

In 1881 voelde de moordenaar van president James Garfield, Charles J. Guiteau, die waanideeën had, zich gepasseerd over een baan die hij niet kreeg. Bijna een eeuw later probeerde Lynette “Squeaky” Fromme president Gerald Ford neer te schieten, althans gedeeltelijk om de goedkeuring van sekteleider Charles Manson te winnen.

“Ik weet nog steeds niet zeker of we een goed begrip hebben van wat Lee Harvey Oswald motiveerde,” zei Engel over de moordenaar van president John F. Kennedy. “En natuurlijk, het meest bekend, John Hinckley, die op Ronald Reagan schoot, deed dat vooral om indruk te maken op een meisje” — de actrice Jodie Foster.

Crooks was blijkbaar niet alleen geïnteresseerd in Trump. Op zijn telefoon vonden onderzoekers afbeeldingen van president Biden, procureur-generaal Merrick Garland en een lid van de Britse koninklijke familie. Naast de bijeenkomst in Butler had Crooks ook informatie opgezocht over de Democratische Nationale Conventie in Chicago in augustus.

Volgens deskundigen suggereren deze uiteenlopende onderzoeken dat Crooks zich vooral liet leiden door een verlangen naar aandacht en zijn doelwit uit gemak koos.

“Dit is een persoon die waarschijnlijk probeert de krantenkoppen te halen, die in een laatste act weggaat,” zei Jillian Peterson, een forensisch psycholoog en medeoprichter van het Violence Prevention Project. “Dit is waar ze voor gezien gaan worden.”

Misschien geen schoolschutter gemotiveerd door een zoektocht naar roem kreeg er meer van te verduren dan de 18-jarige Eric Harris, die samen met een vriend, Dylan Klebold, in 1999 13 mensen doodschoot op de Columbine High School in Colorado.

“Ik wil een blijvende indruk op de wereld achterlaten”, schreef Harris ooit. Aangedreven door de intense media-aandacht voor zijn imago, achtergrondverhaal en krankzinnige wereldbeeld, heeft Harris’ persona tientallen schutters geïnspireerd in de 25 jaar sindsdien, waaronder Lanza.

In het afgelopen decennium hebben publieke massaschieters veel minder bekendheid gekregen, terwijl hun aantal is toegenomen. Zelfs enkele van de dodelijkste moordenaars — die op Robb Elementary in Uvalde, Texas, en het Route 91 Harvest festival in Las Vegas, bijvoorbeeld — zijn geen bekende namen.

In één week tijd verscheen Crooks’ naam in duizenden krantenkoppen, terwijl zijn afbeelding zich over de hele wereld verspreidde. Peterson vreest dat andere gedesillusioneerde roemzoekers die zich ooit tot een ander soort geweld zouden wenden, nu misschien wel de moed hebben om dit soort geweld te proberen.

“Het heeft de koers van het politieke gesprek veranderd. Het heeft een domino-effect. Het verandert de politiek en mogelijk ook de verkiezingen op een of andere manier”, zei ze. “Dus als een 20-jarige jongen met een AR-15 dat kan, is dat iets engs.”

Peterson merkte ook op dat er maar één ding is wat alle geïsoleerde, getroebleerde jongemannen die uiteindelijk schutter worden, gemeen hebben. Amerika worstelt er al mee sinds lang voordat Crooks’ vader 11 jaar geleden dat geweer kocht: hun toegang tot een wapen.

Perry Stein en Devlin Barrett hebben bijgedragen aan dit rapport.